Siemieński (Siemiński) Lucjan Hipolit (1807–1877), literat. Ur. 13 VIII w Kamiennej Górze koło Magierowa w Galicji wschodniej (cyrkuł żółkiewski), był synem Antoniego, średnio zamożnego ziemianina, chorążego, weterana powstania kościuszkowskiego, i Urszuli z Dłuskich (w r. 1848 we Lwowie popełniła samobójstwo z powodu oskarżeń o współpracę z policją).

Do r. 1820 S. uczył się prywatnie, w domu i we Lwowie, od r. 1821 w Lublinie, w prowadzonej przez pijarów Szkole Wojewódzkiej. Z okresu gimnazjalnego pochodzą pierwsze próby poetyckie S-ego, a jego korespondencja z przyjacielem Stanisławem Egbertem Koźmianem świadczy o wcześnie skrystalizowanych zainteresowaniach literackich i historycznych. W lipcu 1827 zdał kwalifikacyjne egzaminy maturitatis, jedyną ocenę bardzo dobrą otrzymując z historii literatury. Po maturze wrócił do rodziców, do Kamionki pod Rawą Ruską w Galicji.

W r. 1829 S. wyjechał na Ukrainę, by towarzyszyć wujowi Wincentemu Dłuskiemu, pułkownikowi wojsk rosyjskich, w kampanii tureckiej. Zatrzymał się jednak w Tulczynie u siostry, majorowej Józefy Bielawskiej (późniejszej Trapolskiej), a potem studiował w Odessie, w Kolegium Richelieu, języki orientalne (prawdopodobnie przygotowując się do kariery dyplomatycznej). Ułożył wówczas antologię poezji rosyjskiej (zaginiona w czasie powstania listopadowego) i przetłumaczył początek „Słowa o wyprawie Igora”, opublikowany w r. 1833 w „Czasopiśmie Naukowym. Od Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich wydawanym” (z. 2). Do juweniliów S-ego należy też kilka utworów poetyckich, w których wyraźnie zaznaczył się wpływ poetyki sentymentalizmu, F. Schillera (S. przełożył w r. 1829 jego balladę „Hero i Leander”) i młodego Adama Mickiewicza. Wiersze te ukazywały się w r. 1828 w „Wandzie” (debiutancki utwór Podróżny w nr 7) oraz w r. 1830 w „Pamiętniku dla płci pięknej”.

Po wybuchu powstania listopadowego S. wyruszył z Odessy przez Galicję do Król. Pol., którego granicę przekroczył w połowie stycznia 1831. Dotarł do Warszawy i zaciągnął się do Legii Litewsko-Ruskiej pieszej, gdzie służył w stopniu podoficera. W wojsku przyjaźnił się z Augustem Bielowskim. Po klęsce pod Chotczą Górną 10 IX 1831 ranny S. dostał się do niewoli rosyjskiej. Odstawiony do Żytomierza, następnie do Kijowa, został uwolniony w marcu 1832 jako poddany austriacki i w kwietniu t.r. wrócił do Galicji (w liście do Seweryna Goszczyńskiego z 22 IX 1841 pojawia się jako data powrotu czerwiec 1832).

Odtąd S. przenosił się z miejsca na miejsce, korzystając z parotygodniowej lub paromiesięcznej gościny krewnych, przyjaciół i znajomych. W maju 1833 przebywał w należącej do barona Hagena wsi Dołżanka niedaleko Tarnopola, w lipcu i w grudniu t.r. w Juskowicach koło Złoczowa u Jana Uruskiego, we wrześniu t.r. w Narolu na Roztoczu, majątku Łosiów. Później, w zeznaniach w r. 1834, S. wymieniał także inną wieś Hagena pod Tarnopolem – Denisów oraz majątek babki Ludwiki Dłuskiej – Sewerynówkę koło Złoczowa. Często odwiedzał też Lwów, gdzie mieszkała jego matka.

Ciągła wędrówka S-ego związana była z pracą konspiracyjną. Pod koniec r. 1832 wstąpił do efemerycznej organizacji spiskowej, tzw. Związku Dwudziestu Jeden, założonej przez S. Goszczyńskiego, z którym zawarł znajomość na początku r. 1833. Dn. 12 II 1834 aresztowano S-ego w Tarnopolu, ponieważ w jego liście z 17 VI 1833 do A. Bielowskiego, znalezionym w czasie rewizji w mieszkaniu adresata, dopatrzono się aluzji do partyzantki Józefa Zaliwskiego. Dn. 20 III 1834 S. został przewieziony do Lwowa i tam przesłuchiwany 4 IV. Aresztowano również jego brata Aleksandra. Nie udowodniono jednak S-emu udziału w organizowaniu oddziałów partyzanckich i zwolniono go bez wyroku 28 VII t.r. Wyprawa Zaliwskiego jest tłem opowiadania S-ego Dwa poświęcenia się, opublikowanego w „Ziewonii” w r. 1838. Po wyjściu z więzienia S. działał razem z Goszczyńskim w węglarskim Związku Przyjaciół Ludu, opowiadającym się za radykalnymi reformami społecznymi, m.in. uwolnieniem i uwłaszczeniem chłopów. W r. 1835 osiadł we Lwowie i wszedł do Dykasterii, naczelnej władzy węglarstwa lwowskiego. W sierpniu t. r. przyczynił się walnie – wprowadzając na zebranie Goszczyńskiego – do przekształcenia jej w Stowarzyszenie Ludu Polskiego.

S., mimo zaangażowania w działalność konspiracyjną nie zrezygnował z pracy pisarskiej. Pilnie śledził nowości wydawnicze, prowadził rozległą korespondencję literacką i pośredniczył w przedsięwzięciach edytorskich. Obok Bielowskiego był współtwórcą almanachu „Ziewonia” (pierwszy tom ukazał się we Lwowie w r. 1834) i aktywnym członkiem grupy literackiej, która wzięła nazwę od tego wydawnictwa (wg innych określeń współczesnych – grupy «poetów czerwonoruskich» czy «uczelni halickiej»). Zaliczano do niej także Goszczyńskiego, Dominika Magnuszewskiego, Józefa i Leszka Dunin-Borkowskich, Kazimierza Władysława Wójcickiego i Ludwika Jabłonowskiego.

«Ziewonczyków» łączyło utożsamianie narodowości z ludowością i podkreślanie jej słowiańskich korzeni. Poza środowiskiem «Ziewonii» krąg znajomości literackich S-ego w czasie pobytu w Galicji obejmował też m.in. Wincentego Pola, Józefa Dzierzkowskiego i Karola Szajnochę. W l. 1832–3 S. pracował nad tłumaczeniem „Rękopisu królodworskiego”, które odegrało wielką rolę w kształtowaniu słowianofilskiego programu «Ziewonii»; fragmenty opublikował w pierwszym tomie almanachu, całość wyszła w Krakowie w r. 1836. Korespondował też z V. Hanką, autorem tej literackiej mistyfikacji. W r. 1836 przygotowywał rozprawę programową O duchu starożytnej poezji słowiańskiej (nie druk.), próbował nadto stworzyć własny poemat słowiański, w którym ludowość łączyć się miała z tematyką rycerskiego średniowiecza. Jego ułomki pt. Potrzeba warneńska ogłosił w „Pamiętniku Naukowym” (1837 t. 1), a Trąby w Dnieprze w drugim tomie „Ziewonii”, który wydrukowano w r. 1838 w Pradze. Nakład almanachu został w całości skonfiskowany przez cenzurę, przede wszystkim z powodu opowiadania S-ego Dwa poświęcenia się. W publikacji tej znalazło się także opowiadanie Ogrody i poeci. Sportretował w nim Stanisława Trembeckiego u schyłku życia jako dworskiego poetę w służbie targowiczanina Szczęsnego Potockiego.

Wśród pisarzy galicyjskich S. był głównym reprezentantem prądów ukrainofilskich, odwołujących się do tradycji kozaczyzny i stylizacji na ukraiński folklor. Od r. 1835 zamieszczał w „Rozmaitościach” dumki, przeważnie swobodne parafrazy autentycznych pieśni ludowych, zebrane i wydane z utworami Bielowskiego w książce Dumki (Praga 1838). Tematyka trzech oryginalnych dumek S-ego jest świadectwem jego radykalizmu społecznego: Narzeczony przypomina rzeź humańską, Napierski – bunt chłopski pod wodzą tego przywódcy, Czerniawa zapowiada kolejne krwawe wystąpienia ludu. Koliszczyzna pojawia się w tle opowiadania Wieś Serby (pierwodruk w „Rozmaitościach” 1835 nr 17–18), które opisuje ostatnie chwile Iwana Gonty.

Wiosną 1837 S. został znów uwięziony. Nieznana jest data jego zwolnienia z aresztu – w maju 1838 przebywał już w Brodach. We wrześniu t.r. wyjechał do Francji. Krążyły nie potwierdzone pogłoski, że uciekł z więzienia, co miało uchronić go przed osadzeniem w Spielbergu. U schyłku października osiadł w Molsheim pod Strasburgiem. Od razu po przyjeździe złożył podanie o żołd oficerski, przyznawany polskim emigrantom, zakwestionowano jednak jego stopień wojskowy. Twierdził, że ma stopień oficerski (poświadczył mu to płk. Franciszek Bobiński, zamieszkały w Molsheim, uczestnik wyprawy Zaliwskiego), lecz nie potrafił udokumentować tego w sposób wystarczający dla władz francuskich; sprawa wlokła się parę lat.

W lutym 1839 S. przeniósł się do Strasburga. Do Molsheim powrócił jeszcze we wrześniu t.r. i przebywał tam także od lipca do połowy września r.n. Już 19 II 1839 zgłosił akces do Sekcji Strasburskiej Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP) i zaczął w niej aktywnie działać. Kandydował dwukrotnie do Centralizacji, w l. 1839 i 1841. Dn. 18 IX 1839 podpisał deklarację potępiającą politykę Adama Jerzego Czartoryskiego. Bardzo śmiałą manifestacją ideałów demokratycznych było jego przemówienie na zorganizowanych przez Sekcję 2 IV 1839 obchodach ku czci Szymona Konarskiego (ogłoszone w „Pamiętniku obchodu ku uczczeniu prac i męczeństw Szymona Konarskiego, rozstrzelanego w Wilnie”, Strasburg 1839). Atakował w nim S. Kościół i arystokrację, a postulował «władztwo ludu». Od maja 1839 S. był współpracownikiem i podporą redakcji „Pszonki”, pisma ściśle związanego z TDP, w którym zamieszczał teksty satyryczne, wykorzystujące – zgodnie z pomysłem Goszczyńskiego – tradycje Rzeczpospolitej Babińskiej. Wyrok króla babińskiego w sprawie Szymona Konarskiego (nr 1), Przemiany pana Jana Szambelanica (nr 2), Sen dwóch braci babińczyków (nr 3), Machiawello-Machiawelli, czyli Emisariusz babiński (nr 6) były wymierzone w stronników Czartoryskiego, ultramontanów i konserwatystów w kraju i na emigracji. W listopadzie S. przerwał współpracę z pismem z powodu zatargów z redaktorem Leonem Zienkowiczem i zbytniej, zdaniem S-ego, zależności „Pszonki” od Centralizacji. W r. 1840 zamieścił tu jeszcze recenzję zbioru poezji Goszczyńskiego „Trzy struny”, z którego autorem utrzymywał nadal stały kontakt.

Chociaż związany z TDP, S. początkowo pragnął na wychodźstwie zachować status literata niezależnego od polityki skłóconych partii emigracyjnych, pod których adresem padło w jego korespondencji wiele gorzkich słów. W liście do Goszczyńskiego (maj 1839) pisał np., że «demokracja z swoimi ciasnymi pojęciami nie może wszystkiego obejmować i przez nią najczęściej duch sektarski przemawia». Starał się kontynuować własną twórczość w duchu programu «Ziewonii». Już w r. 1839 dzięki jego wysiłkom wyszło w Strasburgu wznowienie drugiego tomu almanachu. Od t.r. większość jego przedsięwzięć autorskich wiązała się z Wielkopolską. Poznański „Tygodnik Literacki” zaczął wówczas publikować jego utwory. W r. 1840 wydrukowano fragmenty poematu Pan i chłop (nr 4) opartego na czarno-białym kontraście arystokracji i ludu, szkic fizjologiczny Ekonom (nr 21–22), również z wyraźną tendencją społeczną, oraz nowelę Przygoda podróżnika (nr 42–45), poświęconą patronowi «ziewończyków» Zorianowi Dołędze-Chodakowskiemu.

S. nie mógł utrzymać się na emigracji z nieregularnie nadsyłanych honorariów autorskich. Pomoc finansowa rodziny nadchodziła z kraju sporadycznie. Niewielki dochód przynosiły mu lekcje polskiego i rosyjskiego, ale musiał wielokrotnie prosić o pożyczki przyjaciół – Goszczyńskiego i Józefa Bohdana Zaleskiego, którego poznał osobiście latem 1840 podczas krótkiego pobytu w St. Dié w Wogezach. Pod koniec r. 1839 zdecydował się zabiegać za pośrednictwem Goszczyńskiego o stałą pensję dyspozycyjnego publicysty TDP. Starania te zakończyły się częściowym sukcesem, gdyż Centralizacja wsparła finansowo w r. 1841 paryskie wydanie poematów Trzy wieszczby. Część pierwsza mówiła o zgonie Zygmunta Augusta, druga przedstawiała proroctwo księdza Marka, trzecia – proroctwo Wernyhory. Była to poetycka transpozycja koncepcji politycznych TDP (M. Janion); zakończenie w duchu pojednania polsko-ukraińskiego i solidaryzmu społecznego ostrzegało przed rewoltą uciemiężonego ludu. Zbiór ten wyróżniał się na tle innych poezji S-ego, przeważnie rozwijających bardzo konwencjonalnie temat romantycznego konfliktu poety i świata, i zdobył sobie niezwykłą popularność w kołach konspirującej młodzieży w kraju. Na zamówienie władz TDP S. napisał w r. 1841 relację dokumentalną pt. Pobyt na Litwie i ostatnie chwile Szymona Konarskiego. Tekst ów wraz z przemówieniem S-ego z r. 1839 dał podwaliny legendzie i kultowi Konarskiego. Został opublikowany w „Noworoczniku Demokratycznym” w r. 1842, w którym umieszczono także dwa opowiadania S-ego, Tajemnica oraz Panna Antonina P., czyli wejście Austriaków do Lwowa. Scena z roku 1809. Od r. 1840 S. pisywał stale utwory prozaiczne, najczęściej nawiązujące do popularnych anegdot historycznych i obyczajowych, w niektórych opracowywał motywy fabularne wzięte z twórczości M. Cervantesa, N. Machiavellego, A. Musseta. W l. 1841–2 powstał zrąb „Piosennika ludów”, obszernego wyboru pieśni ludowych z całego świata. W r. 1842 wyszedł w Poznaniu jego pierwszy zeszyt, „Pieśni bretońskie”, w r.n. zeszyt drugi i ostatni „Pieśni skandynawskie”.

W r. 1841 w czerwcu przyjechała do Strasburga narzeczona S-ego, hrabianka Ludwika Potocka, córka Ludwika Potockiego i Terleckiej. Dn. 29 VI t.r. S. wziął z nią ślub kościelny w Niemczech, omijając francuskie przepisy administracyjne. W lipcu r.n. urodziło się w Strasburgu pierwsze dziecko, córka Klementyna. Sytuacja materialna S-ego nieco się poprawiła po zawarciu małżeństwa, gdyż rodzina żony, Adam Potocki i bliska krewna Klementyna Miączyńska, wspomagała go finansowo. Wskutek jednak donosu, że posiada stały dochód przesyłany z kraju, S. stracił wówczas ostatecznie szansę na otrzymanie oficerskiego żołdu. Wraz ze stabilizacją rodzinną pojawiły się coraz wyraźniejsze, widoczne m.in. w korespondencji, zapowiedzi odejścia S-ego od radykalnych poglądów, odwrotu od ideałów demokracji, ku konserwatyzmowi i katolickiej prawowierności. Od jesieni 1841 S. żywo interesował się jednak nauką Andrzeja Towiańskiego. W r. 1842 przyjechał na parę tygodni do Paryża i 6 XI przystąpił tam do Koła Sprawy Bożej, idąc głównie za przykładem Goszczyńskiego, i ulegając autorytetowi Mickiewicza, którego poznał w Strasburgu jeszcze w październiku 1840. Dn. 22 I 1843 został członkiem tzw. piątej siódemki. Równocześnie wyrokiem Sądu Bratniego w Tuluzie skreślono go z listy członków TDP.

Związek S-ego z towiańszczyzną okazał się przelotny. W połowie czerwca 1843 wraz z rodziną wyjechał do Wielkopolski, stracił więc możliwość stałego kontaktu z Kołem. Opuścił Francję z fałszywym paszportem, nie udało się ustalić pod jakim nazwiskiem. W Poznańskiem zamierzał redagować pismo „Czas”, co pozostało jednak w sferze projektów. Zatrzymał się u Tytusa Działyńskiego w Kórniku, gdzie jego przyjaciel Kajetan Wincenty Kielisiński pracował jako bibliotekarz. We wrześniu S. został uwięziony przez władze pruskie. Uwolniono go prawdopodobnie dość szybko za poręczeniem Seweryna Mielżyńskiego, w którego posiadłości, Miłosławiu, zamieszkał.

Jeszcze w r. 1842 S. rozluźnił związki z liberalnym „Tygodnikiem Literackim” i zaczął publikować swe prace w „Dzienniku Domowym”, a od r. 1843 w konserwatywnym „Orędowniku Naukowym”, gdzie ukazał się jego wiersz Czas nam do Boga (nr 39), a także szkice etnograficzne Rysy górali tatrzańskich. Podania – Rozbójnicy – Pieśni (nr 43–45), oparte na materiałach Goszczyńskiego. W r. 1843 wyszła w Poznaniu jego fantazja dramatyczna Świtezianka, a w l. 1843–4 zbiór dawniej pisanych opowiadań pt. Muzamerit, czyli powieści przy świetle księżyca. Pobyt w Kórniku zaowocował wydaniem z rękopisów biblioteki „Pamiętników o Samuelu Zborowskim” (P. 1844). Napisany już wcześniej krótki rapsod Samuel Zborowski (pierwodruk – „Tyg. Liter.” 1840), wraz z innymi dawniejszymi utworami wszedł do tomu Poezje, wydanego w r. 1844 w Poznaniu. Ogłosił również wówczas rozprawę Pomysły o harmonii społecznej („Orędownik Nauk.” 1844 nr 44–7). Odwoływał się do idei mesjanizmu, wskazywał na charyzmatyczną rolę jednostek, którym powinny poddać się masy; lud nie mógł być – wg S-ego – podmiotem historii. W r. 1845 S. wydał w Poznaniu Wieczory pod lipą czyli historię narodu polskiego, opowiadane przez Grzegorza spod Racławic (do r. 1873 10 wyd.), pogadanki historyczne przeznaczone dla ludu. Wciąż wierny ideom romantycznego słowianofilstwa, opatrzył wstępem, pt. Kilka słów o ważności podań ludowych, zebrane przez siebie „Podania i legendy polskie, ruskie, litewskie” (P. 1845).

Literacko-wydawniczej aktywności S-ego w Wielkopolsce położyło kres wydalenie go z Poznańskiego w r. 1846, połączone z zakazem mieszkania w Berlinie. Osiedlił się z rodziną w Brukseli. Poznał tu Joachima Lelewela, Cypriana Norwida, Romana Zmorskiego, Waleriana Kalinkę, gen. Jana Skrzyneckiego, spotkał Kornela Ujejskiego i nawiązał kontakty z Ludwikiem Królikowskim. Zbliżył się do stronników Czartoryskiego i w r. 1847 na jego polecenie udał się do Niemiec. W czasie pobytu w Belgii napisał Przewodnik myśliwca oraz Czytanie postępowe. Zbiór powiastek…, kolejną «książeczkę dla ludu i dzieci, opowiedzianą stylem prostym, malowniczym»; obie rzeczy ukazały się w Lesznie w r. 1848.

Po wybuchu rewolucji 1848 r. S. przyjechał do Galicji. W czerwcu t.r. został delegowany przez Radę Centralną Narodową, urzędującą we Lwowie, na Kongres Słowiański w Pradze i brał udział w redagowaniu wydanego przez ten zjazd manifestu. Polityczne nadzieje Wiosny Ludów próbował wyrazić w tonacji mesjanistycznej wierszem Chrystus triumfujący, który wydrukował „Dziennik Mód Paryskich” 17 VI t.r. Z Pragi S. udał się do Wiednia, a stamtąd przez Lwów do Krakowa, gdzie zamieszkał na stałe. Od 3 XI 1848 do 5 V r.n. pełnił funkcję redaktora odpowiedzialnego „Czasu”. Pisał artykuły wstępne, zajmował się korespondencją, stroną techniczną pisma i korektą. Potem przeszedł do działu literacko-artystycznego i objął jego kierownictwo, pozostając członkiem kolegium redakcyjnego do końca życia. Prowadził osobny „Dodatek Literacki do Czasu” (1849–50) oraz miesięczny dodatek literacki „Czasu” w l. 1856–60, był krytykiem artystycznym pisma w l. 1853–77. Mieszkając w Krakowie, S. pisywał do innych licznych czasopism, m.in. do „Przeglądu Polskiego”, „Biblioteki Warszawskiej”, „Tygodnika Ilustrowanego”, ale autorytet swój zawdzięczał głównie współpracy z „Czasem”. W r. akad. 1849/50 wykładał na UJ historię literatury powszechnej; pokłosiem tych wykładów był Przegląd dziejów literatury powszechnej (Kr. 1855 I).

S. stał się sztandarowym pisarzem krakowskiego środowiska konserwatywnego, zdecydowanie oskarżał radykalne prądy społeczne, odgradzał się jednak od «konserwatyzmu ciemnoty». Odgrywał też znaczną rolę w życiu towarzyskim Krakowa, obracając się w środowiskach arystokratycznych. Wytykano mu zmianę poglądów, nawet cynizm (Kazimierz Chłędowski). Dawny demokrata, stał się gorliwym obrońcą katolicyzmu. Potępiał też powstanie styczniowe; w broszurze (1831–1863) Dwaj Juliusze (Kr. 1869), kreśląc heroiczne wizerunki Małachowskiego i Tarnowskiego, udział w walce zbrojnej usprawiedliwiał tylko ich «wiarą w przebłaganie wyroków męczeństwem i ofiarą».

Krytyka literacka i artystyczna stanowiła wraz z felietonistyką najbardziej znaczącą dziedzinę pisarstwa S-ego w okresie krakowskim. W Pogadankach literackich (Kr. 1855), Kilku rysach z literatury i społeczeństwa od roku 1848–1858 (W. 1859 2 t.) oraz Roztrząsaniach i poglądach literackich (P. 1869) odrzucał S. zarówno skrajności poezji romantycznej, jak i realizm oraz demokratyczne tendencje we współczesnej literaturze powieściowej; dawał natomiast wyraz swemu upodobaniu do tradycji klasycystycznych, rozsądku, umiarkowania i dobrego smaku w literaturze. S. był apologetą klasyków warszawskich, zwłaszcza w szkicach o Kajetanie Koźmianie, Franciszku Morawskim i Franciszku Wężyku oraz w eseju Obóz klasyków. Ustęp z historii wyobrażeń literackich w XIX wieku, które znalazły się w jego tomach Portretów literackich (P. 1865, 1867, 1868, 1875 I–IV). Z wysokim uznaniem pisał także o literaturze Zygmuntowskiej i Stanisławowskiej. Przeciwnik tendencji romantycznych w literaturze, wychwalał jednak bliskich sobie ideowo pisarzy współczesnych (Maurycy Mann, Antoni Edward Odyniec). Autorytet S-ego w krytyce wiązał się z literackimi walorami jego eseistyki; nawet niechętni, jak Chłędowski, przyznawali mu duże umiejętności stylistyczne i wysoką kulturę literacką.

W okresie krakowskim trzykrotnie ukazywały się zbiory poezji S-ego: Rapsody historyczne i liryki (Pet. 1853), Poezje (Lipsk 1863), Poezje oryginalne i przekłady poetyckie (W. 1876). Dorobek poetycki demokratycznej przeszłości został w tych wydaniach poddany rewizji. Autocenzurę przeszły Trzy wieszczby, Świtezianka, dumki i rapsody historyczne. Do starszych utworów zostały dołączone; gawęda wierszem Wachmistrz Jaszczółd (pierwodruk: „Tyg. Pol.” 1848 nr 38), «powieść sentymentalna» w stylu H. Heinego Mimoza (pierwodruk: „Czas” 1858 nr 75) oraz wiele innych wierszy, wśród nich bajki (także o tematyce politycznej), fraszki, pieśni, elegie, sonety. W r. 1872 zabrał głos w aktualnej polemice filozoficznej epoki, odrzucając darwinizm w poemacie pt. W Giulistanie. Fantazja majowa do Maurycego Manna („Czas” nr 146).

S. był tłumaczem z kilku języków. Przekładał m.in. „Poezje” Michała Anioła (Kr. 1861). Pod koniec życia wydał antologię „Święci poeci. Pieśni mistycznej miłości” (Lw. 1877), z utworami m.in. św. Franciszka, św. Teresy, św. Jana od Krzyża i Angelusa Silesiusa (Johannesa Schefflera). Przełożył francuski dramat H. Borniera pt. „Córka Rolanda” („Ateneum” T. 2: 1876 z. 4–5). Tłumaczył Ajschylosa (prozą) i Horacego „Ody” (Kr. 1869), stąd zwano go «krakowskim Horacym» (Chłędowski). Największym jego dokonaniem był przekład „Odysei”; pierwszy jej fragment, Pieśń VI, tłumaczoną 13-zgłoskowcem, ogłosił już w „Orędowniku Naukowym” w r. 1844 (nr 43, 45), całość zaś wyszła w Krakowie w r. 1873. S. dał romantyczną wersję epopei, stylizując ją po trosze na prasłowiańszczyznę. Był tłumaczem o wysokim stopniu świadomości, jednym z pierwszych polskich teoretyków pracy przekładowej (rozprawka Tajemnice tłumaczeń w 2. tomie Kilka rysów z literatury i społeczeństwa…).

Dorobek prozatorski S-ego powiększył wydany w Krakowie w r. 1853 zbiór opowiadań Mozaika; w r.n. w Wilnie ukazały się Wieczornice. Powiastki, charaktery, życiorysy i podróże, zawierające w trzech tomach także prozę z lat poprzednich. Do różnorodnej gatunkowo działalności literackiej S-ego należą też wspomnienia o Mickiewiczu (Kr. 1856), Krasińskim (Kr. 1859), Andrzeju Edwardzie Koźmianie (Lw. 1865), Janie Koźmianie (Kr. 1877), także zarysy biograficzne: Żywot Kazimierza Brodzińskiego… (Kr. 1851), Żywot Tadeusza Kościuszki (Kr. 1866). S. położył duże zasługi jako edytor, zafascynowany pamiętnikami i epistolografią osiemnastowieczną. Wydał „Żywot i pamiętniki Stanisława hr. Małachowskiego” (Kr. 1853), Stanisława Kosmowskiego „Pamiętniki z końca XVIII wieku” (P. 1860), „Ostatni rok życia króla Stanisława Augusta, czyli dziennik prywatny opisujący jego pobyt w Rosji” (Kr. 1862) oraz listy: Hugona Kołłątaja (P. 1872), Tadeusza Kościuszki do gen. Mokronowskiego (Lw. 1877), Stanisława Augusta do Marii Teresy Geoffrin (Kr. 1876). Wydał z obszernym wstępem wybór utworów Wincentego Pola (Kr. 1873).

S. zajmował się nadto krytyką sztuki, opracował jeden z działów katalogu „Wystawy starożytności w Krakowie” („Czas” 1858 i odb.) oraz Album polskich malarzy z wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (Lipsk 1859). Był zastępcą przewodniczącego Oddziału Archeologii i Sztuk Pięknych Krakowskiego Tow. Naukowego w r. 1857. Od czasu powstania (1854) krakowskiego Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (S. był członkiem jego zarządu) aż do śmierci zamieszczał w „Czasie” i w „Tygodniku Ilustrowanym” recenzje z urządzanych przez Towarzystwo wystaw malarstwa i rzeźby, zdobywając sobie wybitną pozycję w ówczesnej krytyce artystycznej. Początkowo był rzecznikiem sztuki realistycznej i narodowej, z czasem zmienił się w zwolennika akademizmu i estetyzmu. Bywał ostry w sądach, co spowodowało konflikty z artystami zarzucającymi mu niekompetencję. Od czasu pobytu w Tulczynie, gdzie zetknął się z bogatą biblioteką, był bibliofilem. Zgromadził kolekcję polskich portretów i kostiumów wojskowych, liczącą ok. 1 500 okazów.

W r. 1872 S. przeszedł kurację okulistyczną i przez ostatnie lata życia zagrożony był ślepotą, co jednakże nie zmniejszyło jego aktywności. Był członkiem założycielem, a od r. 1872 członkiem czynnym AU, w l. 1874–7 dyrektorem jej Wydz. Filologicznego, w l. 1873–7 przewodniczącym Komisji dla Historii Sztuki. Utrzymywał wówczas bliskie kontakty ze Stanisławem Tarnowskim. Zmarł 27 XI 1877 w Krakowie, po powrocie z kilkumiesięcznego pobytu na Pokuciu. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim, w r. 1881 jego szczątki przeniesiono do krypty zasłużonych w kościele Paulinów na Skałce.

W małżeństwie z Ludwiką z Potockich miał S., poza wspomnianą córką Klementyną, syna Zygmunta Seweryna (ur. ok. 1844 – poległ 18 IV 1863 w potyczce pod Kosseminem), Zofię (ur. 8 X 1847) oraz – wg Chłędowskiego – jeszcze jedną lub dwie córki.

Po śmierci S-ego zostały wydane jego Dzieła (W. 1881–2, 10 t., wyd. niepełne).

Portrety S-ego: przez F. Tepę (akwarela 1848, w B. Ukraińskiej Akad. nauk we Lw.), W. Leopolskiego (olej, ok. 1863, w Muz. Narod. w Kr.), W. Koutnika (1851, rys.), F. Tegazzo (rys.), J. Buchbindera (rys.) – wszystkie reprod. w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., S. 3, I; Portrety S-ego przez J. K. Hruzika (akwarela, 1849, w Muz. Narod. we Wr.), T. Maleszewskiego (rys. ok. 1877 w Albumie Maleszewskiego, rkp 251/II w IS PAN); Popiersie S-ego przez M. Guyskiego, gips ok. 1880 (dawniej w Tow. Przyjaciół Nauk w P.); Medalion S-ego przez W. Święckiego, 1858; – Estreicher w. XIX, Wyd. 2, V 153; Nowy Korbut, IX (bibliogr., wykaz pseud. i kryptonimów); Bibliogr. dramatu pol., II; Bibliogr. filozofii pol.; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944/45 i n.; Literatura Pol. Enc., II (M. Grabowska); Biogramy uczonych pol., cz. 1 z. 3 (bibliogr.); Słown. folkloru pol. (J. Krzyżanowski); – Bełcikowski A., Lucjan Siemieński, W. 1879; Chlebowski B., Siemieński Lucjan Hipolit, w: Wiek XIX. Sto lat myśli polskiej, W. 1913 VII; Galle H., Lucjan Siemieński, w: Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek w wieku XIX, W.1901 I; Grabowska M., Pierwsi polscy tłumacze Heinego, w: Rozmaitości romantyczne, W. 1978; Janion M., Lucjan Siemieński, w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., S. 3, I (tu najnowsza bibliogr., również korespondencja); taż, Lucjan Siemieński, poeta romantyczny, W. 1955; Janion M., Żmigrodzka M., Partyzantka J. Zaliwskiego w literaturze romantycznej, w: Społeczeństwo polskie i próby wznowienia walki zbrojnej w 1833 roku, Praca zbiorowa, Wr. 1984; Kardyni-Pelikánová K., Karel Havlíček Borovský w kręgu literatury polskiej, Wr. 1986; Łopuszański B., Stowarzyszenie Ludu Polskiego (1835–1841), Kr. 1975; Skręt R., Historiografia literatury polskiej w XIX stuleciu, Wr. 1986; Szafran J., Lucjan Siemieński, „Przew. Nauk. i Liter.” 1920 t. 46; Szmydtowa Z., „Odyseja” słowiańska Siemieńskiego, w: taż, Poeci i poetyka, W. 1964; Tarnowski S., Lucjan Siemieński, Kr. 1878; tenże, O „Czasie” i jego redaktorach, w: Jubileusz „Czasu”, Kr. 1899 s. 1–79; Woźniczka-Jaruzel B., „Dzieje ojczyste dla ludu” doby romantyzmu, Wr. 1990; Woźnowski W., Dzieje bajki polskiej, W. 1990; Zanoziński J., Materiały do działalności Lucjana Siemieńskiego w dziedzinie krytyki artystycznej, w: Mater. do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii sztuki, krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką 1952 nr 2–3 s. 245–360; Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863 1864, Raperswil 1913 s. 230 (o Zygmuncie Sewerynie Siemieńskim); – Chłędowski K., Krakowski Horacy, w: tenże, Album fotograficzne, Wr. 1951 s. 173–7; tenże, Pamiętniki, Wyd. 2 uzupełnione, Kr. 1957 I–II; Goszczyński S., Dziennik Sprawy Bożej, W. 1984 I–II; tenże, Listy, Kr. 1937; Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 2, 6; Korespondencja Karola Szajnochy, Wr. 1959 I–II; Siemieński L., Listy do różnych adresatów z l. 1827–1843, Oprac. M. Małecki, w: Arch. Liter., Wr. 1977 XXI (tu 116 listów S-ego oraz bibliogr. opublikowanych listów); – B. PAN w Kr.: rkp. 2260, 6316, 6624 (fot.), 7737, 8979, 9262; – Informacje Michała Domańskiego z L.

Elżbieta Kiślak